Articlo publicau o 12 de noviembre de 2015 en O diario.es Cantabria.
L’atro día yera dando una clase a ganaders quan un d’ells esclató. De primeras no entendié a qué veniban as suyas declaracions, quan no yera ni o momento, ni o puesto, ni teneba brenca que veyer o que dició con o que yeranos tractando. Dimpués comprendié que tot ha de veyer. O mesache en qüestión empecipió a vomecar a suya rabia en clase, debant de l’asombro d’os suyos companyers y o mío, y a dicir verdatz plenas de mal, como fan mal as cosas que nos pareixen inchustas y debant d’as qualas, aparentment, no podemos fer cosa. Yera molesto con o nuevo sistema de saniamiento ganadero en Cantabria, con que le matasen a vacas baixo la sospeita de tener tuberculosis y que dimpués dasen negativo, habendo de contentar-se con una indemnización, como si tot podese pagar-se con diners. Le feba mal o suyo oficio, ya que pasa mas tiempo entre líos burocraticos que con as vacas, l’ixuplido, as dificultatz, a impotencia…
O caso ye que yo lo sentiba charrar y no podeba privar alcordar-me d’a mía epoca d’estudiant Erasmus, quan iba por torres cercanas a Munich y veyeba uns cartels en as estrabillas an diciba “Unsre Milch macht Bayern stark” (A nuestra leit fa fuerte a Baviera). Remero que en Baviera, tot y que i heba un fuerte choque entre a sociedat urbana y a rural, os ganaders d’a rechión yeran motivo d’argüello, ya que se les consideraba os conservadors d’a cultura bavara. Ye mas, siempre m’asombró d’o cartel que no i metese “Unsere”, en alemán estandar, sino “Unsre”, como lo diría un autentico bavaro, y que as chents d’a ciudat s’enargüellesen que os suyos ganaders seguisen dicindo “Unsre” y luitasen porque ixas peculiaridatz d’a luenga bavara no se perdesen. Me pregunto de qué tacharían a la chent rural si manyana fesen publicidat d’os suyos productos con un cartel en cantabru que dicise “A muestra lechi jaz juerti a Cantabria”, as burlas que habrían d’endurar.
Talment ixe sía parte d’o problema, ixa superioridat infundada con a qual dende as ciudatz se mira a o meyo rural, ixa burla ent’a suya ancestral forma de charrar, descendient d’una luenga hue en periglo d’extinción, y a la suya forma de ganar-se a vida: prencipio a sospeitar que i hai chent que creye que a virolla la fabrica una maquina amagada en l’almacén d’o supermercau, y que i hai qui piensa que os praus son verdes por arte de machia, no porque i haiga vacas minchando a hierba, diseminando simients y abonando os campos.
O caso, tornando t’o mío ganadero indignau, ye que l’atra (gran) parte d’o problema son os propios productors, y asinas le’n facié saber, charrando-le d’os ganaders d’a localidat de Millau. He de reconoixer que admiro muito a José Bové, y que bella vez m’han advertiu que no habría de charrar tanto d’ell, a lo menos no a os ganaders, no vaiga a estar que belún m’escuite y actúe (que ye, precisament, lo que soi deseyando). Ta qui no lo saban, Bové yera un ganadero d’o Macizo Central francés que, quan en 1999 Estaus Unius decidió aumentar os arancels d’o queso Roquefort como respuesta a la prohibición d’a Unión Europea d’importar carne con hormonas d’o país americán, reunió a 300 ganaders en Millau (o municipio mas important d’a zona de producción d’iste tipo de queso) y desmontoron pieza por pieza o McDonald’s d’o lugar. Diez d’istes ganaders, entre ells Jose Bové, estioron condenaus a tres meses de garchola, gracias a o qual a noticia s’extendió por toda Francia, enterando-se asinas tot o país d’o que yera pasando con o queso Roquefort y decidindo emparar a os suyos paisanos. Por iste tipo de protestas, dengún no les tose a os ganaders franceses y aconsiguen que os politicos les escuiten y que no se sinyen acuerdos sin a suya presencia, amás de que son muit conscients d’o poder d’o voto rural en as urnias y saben utilizar-lo.
Os ganaders de vacuno de leit europeus han anunciau ta hue diversas movilizacions y actos de protesta baixo o lema “Your policy ruins dairy farmers” (A vuestra politica ruina a os ganaders de leit) ta denunciar a crisi d’o sector. Me pregunto si os ganaders espanyols s’en habrán fartau ya, si ferán bella cosa dillá d’o que han feito dica agora, bella cosa que, en cuenta de provocar a risa en Madrit, provoque respecto. Si sabrán estar conscients d’o que o suyo voto suposa de cara t’o 20 d’aviento y si sabrán transmitir a os politicos. No fa falta desmontar un McDonald’s, pero ye necesario levar a cabo accions que tiengan una mayor repercusión. Ye una vergüenya o que ye pasando con a ganadería, pero encara mas vergüenyoso ye que os ganaders no den un punyetazo sobre a mesa y digan “dica aquí”.