A Sambucus nigra, conoixida en castellán como saúco y en aragonés como sabuco u sabuquero, ye un arbusto muit común en o Pireneu y en atras zonas d’a Peninsula Iberica. Ye de crosta suberosa, de color parda en o tronco, de color cenisa en as ramas añals y verda en los brotes de l’anyo. A flor ye blanca y da uns frutos negros y carnosos.
O sabuco floreix a partir d’abril, prencipalment por San Chuan, encara que os suyos frutos no maduran dica finals de verano. Iste arbusto se cría en sotos, setos, ribazos d’hortals… entre os 500 y os 1.500 m.
O sabuco ye, probablement, a planta mas utilizada en a veterinaria popular altoaragonesa. As suyas flors se culliban y se deixaban ixucar pa disposar d’ellas tot l’anyo. Se feban servir solas u fendo parte d’o popular Ramo de San Chuan. Iste ramo se feba a nueit d’o 24 de chunio chusto antes que no amaneixese y se componeba de flors de sabuco (Sambucus nigra), malva (Malva sylvestis), menta (Mentha spp.), tolongina (Melissa officinalis), rosas silvestres (Rosa canina), etc… Pa que tenese mas poder se bendiciba en a ilesia. Iste ramo se deixaba ixucar, bien en os balcons d’as casas, bien chunto a o fogaril. Y se guardaba pa fer saumerios que s’aplicaban en os animals anfermos.
Os saumerios de sabuco u d’o Ramo de San Chuan se podeban obtener bien cremando a flor de sabuco en una sartén viella pa que se chenerase o fumo, u bien bullindo-la en una perola d’augua pa producir os vapors.
S’utilizaban pa qualsiquier patolochía a ran respiratorio, qualques malotías dichestivas (empachos, diarreas, colicos intestinals) y problemas a ran d’o braguero (mastitis, fizaduras de gripia, secau…). Tamién yera eficaz en as inflamacions d’a glandula parotida (paperas).
Quan se tractaba de malotías respiratorias, dichestivas u d’a glandula parotida, se colocaba a l’animal enfermo una manta sobre a cabeza, y por baixo d’os ollars se colocaba una sartén rusient con a flor, u a olla con a decocción, pa obligar-lo d’ista forma a alentar as vapors. Pa os colicos, intestinals, i hai qui fa incidir as vapors en o vientre de l’afectau. Tamién yera conoixiu l’efecto d’a mermelada de sabuco pa patolochías a ran bronquial.
Si, por contra, se quereba tractar una mastitis u una fizadura de gripia en o braguero*, se colocaba a sartén u perola debaixo d’a ubre de l’animal. Ta que a curación estase mas eficaz, dimpués se cubriba o cuarterón afectau con buro (baleyo archiloso). Quan o que se quereba yera ixucar a l’animal, se feban incidir as vapors sobre un trapo humido entre uns menutos y s’aplicaban sobre o braguero.
Os fumos d’o Ramo de San Chuan, amás, s’utilizaban ta desinfectar cubiculos an heba muerto bell animal. Tamién se feba en as cambras d’as casas en as qualas i heba feneciu bella persona.
*cal aclarir que os informants gosaban achacar qualsiquier inflamación en o braguero a la mordedura de gripia, quan en a mayoría d’ocasions, a hinchazón sería d’orichen bacteriano.
Compártelo:
- Haz clic para compartir en Facebook (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Twitter (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Telegram (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en WhatsApp (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en LinkedIn (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Pinterest (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Reddit (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Tumblr (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para compartir en Skype (Se abre en una ventana nueva)
- Haz clic para imprimir (Se abre en una ventana nueva)