Articlo publicau o 10 d’aviento de 2015 en El diario.es Cantabria.
Una vez un ganadero d’a Vall de Boí (Lérida) me contó que l’heban convidau a un debat d’a televisión catalana sobre a reintroducción de l’onso. En un momento dau ell dició: “Queretz onso en os Pireneus? Pus yo tiburón blanco en a Barceloneta”.
Reconoixco que siempre he esfendiu a biodiversidat, porque no entiendo a cadena si falta un d’os eslabons, y, por tanto, esfiendo a reintroducción (bien feita) de l’onso y a presencia d’atras especies de fauna salvache como lo lupo. Pero tamién he de confesar que aquell charrazo, fa ya quantos anyos, m’ubrió os uellos y me fació veyer que i hai atros factors que afectan a ixa parella en eterna crisi que forman a ganadería y a fauna salvachina.
Advierto ya, dende o prencipio, que no tiengo una formula machica que solucione o problema. No la tiengo yo, ni creigo que la tienga dengún, pero sí considero que hemos d’estar conscients que as cosas no son blancas ni negras, y que cal saber quitar-le partiu a o griso.
A verdat ye que ta una parte d’a sociedat, que a ormino no vive en o meyo rural, a fauna salvache resulta un atractivo, mientres que gran parte d’a chent que se dedica a la ganadería veye a l’onso, a o lupo, y mesmo agora tamién a os buitres, como un periglo. Ye verdat, que a presencia d’istas especies causa baixas a o bestiar y que as indemnizacions no compensan, porque una cantidat economica nunca no compensa quan se tracta de substituir a animals que ya yeran criaus y acostumbraus.
Manimenos, tamién ye verdat que os pastors siempre han conviviu con a fauna silvestre y han buscau ferramientas ta protecher-se d’ella. Me lo diciba, poco tiempo dimpués d’aquella charrada con o mesache d’os onsos y os tiburons blancos, unatro ganadero, prou mayor, ista vez d’o Pireneu Aragonés, que aseguraba que o problema no yera l’onso, sino l’haber perdiu o costumbre d’estar con os animals en puerto, en cuenta de deixar-los solencos, de tener mostins que esfendesen a o rabanyo…
Os lupos enristen a o bestiar, sí. Pero tamién aduyan a regular as poblacions d’atras especies de l’ecosistema, y, en regular a istas, reducen a incidencia de bellas malotías d’as qualas ditas especies son reservorios y que afectan a la ganadería como, por eixemplo, a tuberculosis. A fauna salvachina ye astí, a cosa ye, ya que i ye, por qué no quitar beneficio d’ella?
Ye o caso d’o queso Pé Descaous (Piet descalzo, nombre con o qual s’apoda a l’onso en a zona de Béarn), d’o Pirineo Francés, caracteristico porque leva sellau un macelo d’onso. A iniciativa de comercializar iste queso naixió d’a union d’un grupo de ganaders (Les Bergers du Haut Béarn), una asociación d’esfensa de l’onso pardo (FIEP Groupe Ours Pyrénées) y a ONG conservacionista WWF Francia, con l’obchectivo de lanzar o mensache de que “si desapareixen os pastors, desapareixerá l’onso”.
Y o mensache cala entre turistas y locals, que compran o queso porque comprenden que protecher a l’onso ye protecher a biodiversidat d’a zona, ya que l’onso ye una “especie batiauguas”, isto ye, en protecher-la, se proteche de forma indirecta a muitas atras especies que forman parte d’o suyo habitat, y por tanto, se conserva ixe paisache; y que ta conservar a l’onso y a o paisache, amenesten debant de tot mantener a ganadería.
A presencia d’o lupo ye resultando polemica no solo que en Cantabria, sino tamién en Castiella y Leyón y Galicia. Manimenos, entre tanta batida amaneixen experiencias positivas como la d’a ganadería ecolochica gallega Casa Grande Xanceda, an que decidioron meter fin a las enrestidas d’o lupo con somers y mostins, dau que os somers detectan a presencia d’istes y meten en alerta a os mostins, que protechen a o bestiar.
En ista torre transforman ells mesmos a suya leit en queso y yogurs, y fan servir como reclamo publicitario a suya esfensa en a protección d’o meyo ambient por meyo d’iniciativas como conservar una especie en periglo d’extinción, como o somero, una raza tamién en periglo, como ye o mostín, y o saber convivir con o lupo, tres razons que convencen a os suyos clients, caracterizaus, mas que mas, por estar concienciaus con a ecolochía.
Por tanto, ye necesario que a sociedat urbana escuite a la rural y s’amane a os espantos d’ista ent’a fauna silvestre. Pero tamién ye necesario entender que esfender a figura d’o lupo ye esfender a o ganadero, a tantas atras especies y un paisache. En un sistema que esfiende cada vez mas a ganadería intensiva, ye crucial saber quitar-le o maximo partiu a o meyo y entender que a fauna ye o millor marketing.
Tamién ye necesario mantener as aduyas a la ganadería, pero a cambeo de protección y vichilancia d’os rabanyos, amás de empentar a ran oficial a valorización d’aquells productos elaboraus en zonas con presencia d’especies de fauna salvachina, trucando lo ficacio d’a población sobre a importancia d’emparar bellas actividatz socioeconomicas ta conservar o paisache local.
En resumen, fuigamos d’o negro, estando conscients de que mica no ye blanco, pero quitando o maximo partiu a o griso ta que quan i plegue o lupo, en cuentas de pretar a correr, tiengamos una sincusa ta continar.